24 Temmuz 1923 Şerefli bir Tarih: Lozan | Atatürk Günlüğü




''Osmanlı Devletinin enkazı üzerinde canlanan Türk milleti, tarihin nadir kaydettiği zaferleri kazanarak düşmanı kendi öz vatanından, Millî Misak’ın çizdiği topraklardan atmıştı.

Büyük zaferin kazanılmasından sonra Yunan meselesi silâhla halledilmişti. Başkomutan Trikopis esir olmuş, Yunan ordusu mağlûp ve perişan olmuş, Mehmetçiğin süngüsü önünde kaderine terkedilmişti. Lozan Barış Konferansı ile yalnız Yunanistan’la bir hesaplaşma, harbe son veren bir barış andlaşması akdi söz konusu değildi. Asıl mesele, Birinci Cihan Harbinin galip devletleri ile hesaplaşma, hukukî ve siyasî yönden uyuşmazlıkları halletme, yüzyıllardan beri sürüklenegelen problemlere hal çaresi bulma idi. Açıkça bütün Doğu meselesi Lozan Konferansı’nın ağırlık merkezini teşkil ediyor, bir genel hesaplaşma ve bir bilanço düzenlenmesi gerekiyordu.


Bu maksatla hazırlanan Barış Konferansı, 20 Kasım 1922 Salı günü saat 16’da Lozan şehrinin Mont Benon Gazinosunda toplanmıştır.

Tarafsız İsviçre Federal Devletinin Başkanı Monsieur Hab’ın konuşması ile açılan Konferans’ta, Lord Curzon’dan sonra söz alan İsmet Paşa (İnönü), daha ilk andan itibaren yeni Türk Devletinin İstiklâl ve hâkimiyet davasını önemle belirtmiş, “çok ıstırap çektik, çok kan akıttık, bütün medenî milletler gibi hürriyet ve istiklâl istiyoruz” diyerek haykırmıştı.

20 Kasım 1922’de toplanan Konferans, 4 Şubat 1923’te anlaşmazlık yüzünden kesilmiş, 23 Nisan 1923’te ikinci defa toplanarak 24 Temmuz 1923’te barış andlaşması imza edilmiştir.

Lozan Barış Andlaşması, Türklüğe karşı yapılan ağır ithamları, haksızlıkları mahkûm eden ve Türklüğün istiklâl ve hürriyet davasını belgeleyen bir vesikadır. Lozan Barışı, İstiklâl Savaşına son veren ve onu milletlerarası ilişkilerde değerlendiren gerçekten büyük bir eserdir''.

Kaynak:
Fotoğraf : Mustafa Kemal Lozan'ı imzalayan İsmet İnönü’yü Ankara'da karşılarken. (15 Ağustos 1923)

1 Ali Naci Karacan, Lozan Konferansı ve ismet Paşa, İstanbul, 1943, s. 65.
2 Zeki Mesud Alsan, Yeni Devletler Hukuku, cilt: I, İkinci basım, s. 637 ve devamı.
3 J. Grew, Atatürk ve İnönü, Bir Amerikan Elçisinin Hatıraları (Çeviren: Muzaffer Aşkın), İstanbul 1966, s. 13.
4 Yavuz Abadan, Lozan’ın Hususiyetleri, I.Ü. Hukuk Fak. Mec, Sayı: 15, 1938, s. 40a.
5 Yavuz Abadarf, a.g.e., s. 413.
6 Ahmet Şükrü Esmer, Türk Diplomasisi, Yeni Türkiye, İstanbul 1959, s. 74 (Nakil); Herbert Melzig, İnönü Diyor ki, İstanbul 1946, s. 49.
7 M. Cemil (Bilsel), Lozan, c. II, İstanbul 1933 s. 534.

-Prof. Dr. Hamza Eroğlu