Forumunuz.Com

Forumunuz.Com (https://www.forumunuz.com/)
-   Genel Türk Tarihi (https://www.forumunuz.com/genel-turk-tarihi/)
-   -   Kumuk Türkleri (https://www.forumunuz.com/genel-turk-tarihi/149050-kumuk-turkleri.html)

Damla 13 Şubat 2019 08:16

Kumuk Türkleri
 
Kumuk Türkleri


Kafkasya’da Azerbaycan Türklerinin dışında en kalabalık topluluğu Kumuklar teşkil eder. Resmî istatistiklere göre, (1989) sayıları 282.178 idi. Kumukların %82 si Dağıstan Cumhuriyeti’nde yaşamaktadırlar. Kitleler halinde yerleştikleri sahalar Hasavyurt, Babayurt, Kızılyurt, Buynak, Kayakent ve Kaytak ile Mahaçkala çevresindedir.

Millî geleneklerine bağlı olan Kumuklar hiçbir vakit yabancı idarenin nimetlerine kapılmamış şive ve kültürlerini bütünüyle muhafazaya çalışmışlardır. Aralarında “Çöp Bulğa” adını verdikleri imece türünden içtimaî yardımlaşma usulü hâlâ devam etmektedir. Daha önceleri bütün Türk boylar gibi Arap harflerini kullanan Kumuklar, Sovyetler Birliği’nde yapılan alfabe reformu neticesinde 1928 ile 1939 yılları arasında her bir Türk boyu ortak olan Latin harflerini kullanmışlar, sonradan kendilerine has olan Kril harflerini kullanmak zorunda bırakılmışlardır. Eskiden Kumukça Kafkasya’da anlaşma dili idi.

Kumuklar veya Kumıklar, çoğunluğu Dağıstan'da (nüfusun yaklaşık %14.2'si ile üçüncü büyük etnik grup) olmak üzere Kuzey Osetya ve Çeçenistan'da yaşayan, Azerbaycanlıların ardından Kafkasya'daki en kalabalık ikinci Türk halkıdır.

Kumuk adının geçtiği en eski kaynak, Kâşgarlı Mahmud'un Divân-ı Lügati't-Türk adlı eseridir. Kâşgarlı Mahmud, Kumuk kelimesinin karşılığı olarak "Bir zaman yanında bulunduğum beylerden birinin adı" der. Açıkça anlaşılıyor ki Kumuk Türkleri, daha XI. yüzyılda kendi adlarıyla tarih sahnesindedirler.

Kumuk edebiyatının Dağıstan edebiyatı içinde özel bir yeri vardır. Kumuk yıravları arasında Amanhor (1670-1706), Miskin Halimat (XVIII. yüzyıl) ile Kakaşuralı Abdurahman (XVIII. yüzyılın sonu- 1870) Kumuk edebiyatının öncüleri olarak sayılmaktadır.

Yırçı Kazak (1830-1879) ise Modern Kumuk edebiyatının babası sayılır. Abusupiyan Akayev, İbrahim Kerimov, Mahammat Atabayev, Badrattun Mahammatov, Şeyit Hanım Alişeva, Orazayev gibi sayısız yazar ve şair yetiştirmiş olan Kumuklar geçmişten beri dil ve kültür alanlarında ileri bir halktır.

Yoldaş adlı haftalık bir gazeteleri, Tangçolpan, Dağıstanlı Kadın ve Karçıga (çocuk dergisi) adlarında aylık yayımlanan üç dergileri; çeşitli rayonlarda yayımlanan aylık veya haftalık bölgesel gazete ve dergileri bulunmaktadır.

Günümüz Kumuk Edebiyatının yetenekli temsilcilerinden Badrutdin, 1943 yılında Karabudahkent'e bağlı Kakaşura köyünde doğdu. Dağıstan Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesini, sonra Moskova'da M. Gorkiy Edebiyat Enstitüsünün yüksek edebiyat kurslarını bitirdi. Dağıstan Radyosu Kumuk Yayınları editörü ve Kumuk Devlet Müzik-dram Tiyatrosu edebiyat bölümü başkanı olarak çalıştı. Son zamanlarda Dağıstan Devlet Yayınevinde editörlük yapmakta.

1977'den beri Yazarlar birliği üyesi. Eserleri 1963 yılından itibaren Kumuk gazete ve dergilerinde yayımlanmaya başladı. Kumuk dilinde ve Rusçaya çevrilerek ondan fazla kitabı yayımlandı. Günümüze kadar çıkan kitapları: "İrisim", "Gecenin göz yaşları", "İzatli", "Bal tekneleri", "Tavan pencereleri", "Babama mektup", "Öğle namazı". Çocuklar için çıkardığı "Kış Şakası" kitabı da var. Moskova'da Sovremennik yayınevince Rusça çıkarılan "Üçüncü güzellik", "Patika", "Müjde" adlı kitapları da biliniyor.

Shakespeare'in "Hamlet", B. Brecht'in "O asker de, bu asker de bir gibi" adlı eserlerini ve başkalarını Kumuk diline çevirdi.
Moskova'da çıkan Drujba naradov (Halkların dostluğu) dergisinin ödülünü kazandı; 1981 yılında Rusya'da düzenlenen Alman Piyesleri Festivaline delege olarak katıldı.

Mahammatov, güçlü hisleri olan bir şair. Ne hakkında yazarsa yazsın büyük, derin hislerle yazıyor. Şairi pek çok şey heyecanlandırır, ilgisini çeker: savaşlarda ölüp kalanlar, baskı yıllarında tutuklanarak yok edilen şairler, halkın çektiği sıkıntılar gibi.

Coğrafya: Kumuk Türkleri, Dağıstan Cumhuriyeti’nin Kuzey-Doğu Kafkasya ile Hazar Denizinin Batı kıyısı boyunca, Azerbaycan Cumhuriyeti sınırlarından kuzeye doğru uzanan bölgesinde Hasavyurt, Babayurt, Kızılyurt, Kababudan Kent, Kayakent, Kaytak, kasaba ve bölgeleriyle Mahaçkale, İzbertaş, Bunaksk ve Derbent şehirlerinde yaşarlar. Kumukların kuzeyde komşuları, Nogay Türkleri, batıda Avar Türkleri ve Çeçenler güneyde Dargınlar, Tabasanlar ve Derbent civarında oturan bir kısım Azerbaycan Türkleridir.

Eğitim: Kumuk Türkleri, İslâm ile birlikte Arap alfabesini de kabul etmişlerdir. 1917 yılından sonra Kumuk Türk dili Buynak ve Hasavyurt ağızları temelinde gelişmiştir. 1929 yılında Lâtin yazısına dayalı bir yazı geliştirilmiştir. 1939 yılında ise Kiril yazısına geçilmiştir. Kumuklar zengin ve orijinal bir kültürün mirasçısı olup, gelişmiş edebiyat, folklor ve sanata sahiptirler. Kumukların zengin bir atalar sözü ve deyimler hazinesi vardır. Çeşitli kaynaklarda bunlardan binlercesi tespit edilmiş bulunmaktadır. Kumuk halk edebiyatı, zenginliğiyle nesilden nesile geçerek halk hafızasında canlı bir şekilde yaşamaktadır. Kumuk edebiyatı son zamanlarda çeşitli nevilerde ilerleme göstermeye başlamış olup, pek çok şair, edip, hikâyeci ve romancı yetiştirmiştir. Kumukca üç ana ağıza ayrılır. 1- Hasavyurt ağzı (kuzey) 2- Buynak ağzı (orta) 3- Haydak ağzı (güney). Bu ağızlardan Hasavyurt ağzı edebî dili şekillendiren ağızdır. Kumuk Türklerinin okuma yazma oranı % 99’un üzerine çıkmıştır. Dinî inançları İslâm’dır (Sünnî). İslâm bu coğrafyada 8. ve 9. yüzyıllarda yayılmaya başlamış ve 15. yüzyılın sonlarında kökleşmiştir. Günümüzde Kumuk Türklerinin yaşadığı tüm bölgelerde camiler vardır. Bazı verilere göre inananların oranı % 80’e ulaşmaktadır. Şu anda Mahaçkale’de Kumukların Özerk Ulema idaresi mevcuttur. Kumuk Türklerinden çok mühim şairler, yazarlar, bilim adamları, komutanlar, sanatkârlar, olimpiyat şampiyonları ve sporcular yetişmiştir. Mahaçkale, Kumuk Türklerinin tarihî merkezidir.

Ekonomi: Kumuk Türkleri özellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşan Türk topluluklarından biridir. Kumuklar hayvancılığı daha çok geçmişte yapmışlardır. Kumuk Türkleri yerleşik çiftçiliğe sahip halktır. Bu çiftçiliğin geleneksel alanları ise sekiz ve dokuzuncu yüzyıllardan beri gelişmekte olan hububat, meyvecilik ve bağcılıktır. Kumukların yaşadığı bölgeye haklı olarak Dağıstan’ın zahire ambarı denebilir. Çünkü cumhuriyet ekonomisinin % 70’i bu bölgede toplanmıştır. Aşağı yukarı bütün sanayi fabrikaları (âlet yapımı, makine yapımı, konservecilik, şarap endüstrisi vb.) buradadır. Ayrıca pirinç yetiştirme ve balıkçılık gelişmiştir. Bölgede petrol, doğalgaz, çeşitli mineraller, inşaat malzemelerinin ham maddeleri mevcuttur. Bunun dışında birçok yer altı ve yer üstü kaynakları da bulunmaktadır.

Sonuç: Kumuk Türkleri tarihî süreçte Kafkasya bölgesinde Hun, Avar, Hazar, Peçenek, Uz, Selçuk ve Osmanlıların kavimler göçüne sahne olmuş bir geçit bölgesindeki Türk topluluklarındandır. Kumuk Türkleri, Kafkasya’nın dışında da Türkiye, İran ve Suriye’de yaşamlarını devam ettirmektedirler. Kumuk Türkleri örf, âdet, gelenek ve göreneklerini, kısacası millî kültürlerini günümüze kadar muhafaza etmişlerdir. Bu kıymetli değerlerini yarınlara da taşıyacaklarına inancımız tamdır. Yalnız Türk tarihi ve kültürü Türkistan’daki kaynaklarından itibaren çok iyi incelenmeli, tarihî ve kültürel değerlerimiz ortaya konmalıdır. Bilindiği üzere Türkler ana hatlarıyla batıda Balkanlardan doğuda Büyük Okyuanusa, kuzeyde Buz Denizinden güneyde Tibet’e kadar olan sahada yaşarlar. Toplam 12 milyon km2’lik bir sahaya yayılmış olan, Türklerin toplam nüfusu en basit hesapla 250 milyon civarındadır. Türkiye’den sonra en fazla demografik ve ekonomik potansiyele sahip olan Türk toplulukları Kafkasya ve Orta Asya’da bulunmaktadır. Orta Asya dediğimiz (Türkistan) da tarih, dil, din ve kültür birliği olan, Türk soylu topluluklar yaşamaktadır. 1990’lı yıllardan itibaren büyük değişimlere sahne olan, Balkanlar, Orta Doğu, Kafkasya ve Orta Asya ülkeleri ve tarihten gelen kültür ve tarih birliğine gelişen olumlu ilişkilere dayanarak bu bölgelerde yaşayan Türk topluluklarından Kumuk Türk topluluğu.


Tüm Zamanlar GMT +3 Olarak Ayarlanmış. Şuanki Zaman: 09:17.

Powered by vBulletin® Version 3.8.9   Copyright ©2000 - 2024, vBulletin Solutions, Inc.

Site kurucuları: Damla ve Meltem