«Nerdübanhâyist pinhân der cihân
Pâye pâye tâ anân-ı âsümân
Her güruh râ nerdübânî diger est
Her reviş râ âsümânî diger est
Her yek-i ez hâl-i diger bî-haber
Mülk bâ pehnâ vü bî-pâyân ü ser» (Mevlana, Mesnevi, V/2556-58)
(Yeryüzünde gizli merdivenler vardır,
Basamak basamak göğe yükselen merdivenler.
Her topluluğun başka bir merdiveni vardır,
Her yolculuğun eriştiği gök başkadır.
Yolculukların biri diğerinden habersiz.
Bir ülke ki ne başı ne sonu bulunmaktadır. )
Tasavvufî öğütlerin manidar örneklerle bulunduğu Mevlana'nın bu güzide eserinden bir parça paylaştığınız için teşekkür ederim hocam. Naçizane yorumum şudur:
Burada Mevlana rahmanî boyuta giden yoldaki farklı durumları ifade etmeye çalışıyor. Gökten kastı cennet, cehennem yani ahirettir. Merdivenler ise ahirete giden yoldur. Gizli merdiven ise İnsan-ı Kamil yoludur. "Her topluluğun başka bir merdiveni vardır" deyip toplum içindeki inançlara ve mezheplere vurgu yaparak kimi insanın İnsan-ı Kamil'e ulaşarak cennete gidebileceğini kimilerinin ise gaflete düşerek cehenneme gidebileceğini kastetmiştir. Ahirete giden bu hayat silsilesinde insanların arifleri dinlemeyip gösterdiği yoldan gitmemeleri de onların itikadî olarak birbirlerinden ayrılmalarına ve habersiz (gaflet uykusunda) olmalarına yol açacaktır. Bunun akabinde insanlar arasında uçurumlar ve ayrılıklar artacaktır. Bilahare herkes hesap günü mizan terazisinde hesaba çekildikten sonra ise amellerinin karşılığına göre sonu olmayan ahirette yaşamına başlayacaktır. Bu hayatta uçsuz bucaksız bir ülkeden farksızdır.
Konu Türkolog tarafından (07 Mart 2017 Saat 03:03 ) değiştirilmiştir.
@Timur Bey kaleminize sağlık keyifle okudum ben merak ediyordum yarını bekleyemedim
Teşekkürler hocam. Yalnız Tasavvuf'un kendisini de şiirini de anlamlandırmak oldukça zordur. Belki de yıllarını vermek gerekir. Bu benim derslerden kafamda kalan imgesel boyuttaki yorumumdur. Ne kadar tatmin edicidir takdir sizin. Âşıkane bir şiiri şerh etmek bu kadar zor değildir son olarak eklemek istediğim.
Mesneviyi anlamak çok zordur.
Dilimin döndüğü kadarı ile yazmaya çalışayım.
Derin, kitapları okuduğunuz da karşınıza hep sembol çıkar.
Daha iyi anlatmak ve daha iyi anlayabilmek için.
Burada adı geçen merdiven şüphesiz semboldür.
Her insanın ruhani yapısı vardır.
Ve, ruh her an değişken halindedir.
Yani; İnişleri ve çıkışları vardır.
Sabit olmaz.
Bunu sizlere daha iyi anlatabilmek için bir şey paylaşacağım.
1- NEFS-İ EMMARE ( Kötülüğü emreden ve bundan zevk alan nefistir)
Bu nefsin eserinden kibir benlik, hırs, şehvet, kıskançlık, cimrilik, kin, intikam, hiddet gibi huylar çıkar.
2- NEFS-İ LEVVAME (Kötülük yaptığında bundan pişman olup af dileyen nefistir)
Kendini kınayan, kötüleyen, azarlayan nefstir .
Bu nefs sahibi, günah işlediğinde pişman olup tevbe eder, kendisini kınar, yapmamak için karar verir. Fakat günah önüne gelince duramaz, yine içine düşer. Sonra pişman olur. İyilik ve kötülük arasında gider gelir.
Kendini beğenme, çekişme, gizli riya, makam ve şehvet tutkusu gibi nefs-i emmârenin bazı vasıfları bu mertebede de bulunur. Fakat nefs hakkı hak; batılı batıl görür. Yine bilir ki, bu sıfatlarla huzurdan uzaktır. Fakat onlardan kurtulamıyor.
Hali muhabbet, gidişi tarikat, mahalli Kalp'tir. Alemi Berzah Alemi'dir. Nefsiyle mücahedede sabit olursa Misal Alemi'dir. Uykuyla uyanıklık arasında –genellikle oturma halinde- Misal Alemi'n*den bir çok manalar temessül eder.
3- NEFS-İ MÜLHİME ( Allah'tan ilham alan nefistir)
Allahu Tealâ nefsin isyan ve itaatini vasıtasız ilham ettiği için bu makamda nefsin adı mülhime olmuştur. Nitekim Kur'an'da : “Sonra da o nefse isyan ve itaati ilham edene yemin ederim” (Şems, 8) buyrulmuştur .
Nefs, tevbe, zikir, rabıta ve mücahedeyle günahların ağırlığından ve şehvet bağından kurtulunca, ilham ve feyiz almaya kabiliyet kazanır. Devamlı olarak kâmil mürşidden kalbine ilhamlar gelir. Bu mertebede hayvanî nefs tamamen ıslah olur. Haramdan kaçar, hayırlara koşar.
Alemi Ruhlar Alemi, mahalli Ruh'tur. Ruhunda ilâhi aşk ateşi parlamaya başlar. İlim, tevazu, yumuşaklık, kanaat, mert*lik, sabır, belaya tahammül gibi, güzel hasletler belirir. Visal rüzgarları esmeye başlar. Fakat ego, ona açık ve bariz bir şekilde saldırmaya başlar . Kendini ve amellerini beğendirir, insanları küçük ve değersiz gösterir, ümitsizliğe düşürür, Allah'ın azabına karşı ona emniyet hissi verir. Bu makamda mürşidin himmeti olmazsa tehlikeye düşebilir.
Bu makamda salik, sırlara vakıf olduğundan esrar ile meşgul bulunduğu cihetle bunun üstünde olan kemalden mahcup kalmıştır. Bu makamın seyri Allah (CC) Hz.leri olduğu için salikin batınında imanın hakikati zuhur etmiş olmakla müşahedelerinde masiva kalmamıştır. Bu makamın alemi, ervahtır, salik arzu ettiğini görür ve tasarrufa bile kadir olur.
4- NEFS-İ MUTMAİNNE (Tatmin olmuş nefistir)
Cenab -ı Mevlâ'nın “Ey tatmin olmuş Nefs” (Fecr , 27) hitabıyla ıstıraptan kurtulup huzura eren nefstir . Her türlü şek ve şüpheden temizlenip rahatlamış, ayne'l - yakîne ve kâmil imana ulaşmıştır. Kötü huylardan tamamen pak olmuş, fenalıklara arzusu kalmamıştır. Seyri, Allah ile gerçekleşmiş (seyr-i meallah), velilik mertebesine ulaşmıştır. Alemi, Muhammedî Hakikat, mahalli Sır'dır. Manevi tecellilerin mazharıdır . Sıfatları, tevekkül, incelik, cömertlik, yumuşaklık, güler yüz, tatlı dil, kusurları bağışlama, hamd, şükür, müşahede, teslimiyet ve rızadır.
Azizim! Malum ola ki, sıfat-ı mutmainnede bulunan zevatın halleri şöyle olur: Bunlar, artık tereddütlerden ve iç kuruntulardan kurtulmuşlardır. Ve teslim-i külli ile teslim olmuşlardır. . Bu zevata “veli” adı verilir. Bu mertebede olanlara Yüce Allah (CC) Hz.leri Mucizel Beyan’ında şöyle hitap etmektedir: . . Ayet-i Kerimedeki aşka ve muhabbete nail olur, Zikrullah ile gönlü rahat eder, kalbi mutmain olur.
5- NEFS-İ RADİYYE ( Allah'tan razı olmuş nefistir)
İster bela, ister sefa, Allah'ın bütün fiillerinden razı olan, O'ndan başka her şeyi gözünden silip atan ve sadece Rabbi'nin rızasına nazarını diken nefstir . Bu nefse: “Razı olmuş ve razı olunmuş olarak Rabbine dön” ( Fecr , 28) kelâmıyla hitab edilmiştir. Seyri Allah'tadır ( Seyr -i fillâh ). Alemi Lâhut (Ruhanîler) Alemi; mahalli, Sırrın Sırrı'dır. Beşerî sıfatlardan büsbütün yok olmakla fenâya varmıştır. Fakat bu makama varanlar arif değil, velidirler. O yüzden başkasını irşad edemezler.
Azizim! Malum olsun ki, nefs-i radiyye sıfatında olan bu zatlar, yine bu hal ile bazan ilerler, bazan da gerilerler ve böylece zikrine ve fikrine devam ve sebat ederlerse, Cenab-ı Hakk’tan (CC) kendilerine teveccüh eden her şeye rıza-i külli ile razı olurlar ve onlar için keder ile sürur müsavi olur. Çünkü Yüce Allah (CC) Hz.leri onları Mucizel Beyan’ında müjdelemiştir: “Rabbine razı ve marzi olarak dön.”[6]
Allah (CC) Hz.leri’nin vermiş olduğu belalara tahammül gösterirler ve: “O’ndan (CC) gelen her şey güzeldir. Lütfu da hoş, kahrı da hoş.” derler, “Eyvallah! Hoş geldi, safa geldi!” derler, Cenab-ı Hakk (CC) Hz.leri'nden gelenleri öpüp başlarının üstüne koyarlar.
6- NEFS-İ MARDİYYE (Allah'ın razı olduğu nefistir)
Ariflerin makamıdır. Bekabillâh burada tahakkuk eder. Muhtaç olduğu ilimleri bütünüyle alıp, mana aleminden bu görünen madde alemine dönmüştür. Dış itibariyle diğer insanlardan ayırdedilmez . Fakat iç itibariyle bütün cisimleri altına çevirecek bir tılsım gibidir. Kendine lütfedilen marifet bilgi*sinden dünya halkına ikram eder. İlâhi bilgi dairesinin mahremidir. Onun müşahedesine ya*bancı bir diyar yoktur. Kendisine üfürülen ruh ile görür, bilir. Sesini uzaklardan işittirir. Mür*şidinden izin almak kaydıyla irşadı sahihtir. Seyri Allah'tan (Seyr-i anillâh )'dır. Alemi şu görünen maddi alem, mahalli Hafâ'dır .
“Onun işiten kulağı olurum, gören gözü olurum, konuşan lisanı olurum, yürüyen ayağı olurum. Benimle işitir, benimle görür, benimle konuşur, benimle tutar ve benimle yürür.”[7]
7- NEFS-İ KAMİLE (Seçkin, saf, tertemiz nefstir)
Allah'ın en seçkin dostları olan Gavs ve Kutupların makamıdır. Seyirleri Allah'ladır (Seyr-i billâh). Alemleri; kesrette (çoklukta) vahdet, vahdette kesrettir. Mahalleri Ahfâ'dır . Önceki bütün nefislerin güzel vasıflarını üzerinde toplamış*lardır. Her halleri ibadet ve zikirdir. Bir an Allah'tan gafil olmazlar. Onların mu*radı Allah'ın murad ettiği şeydir. .
Cenab-ı Hak onlarla alemlere ikramda bulunur, belaları def eder. Saliklerin gönüllerinde onlar sayesinde haller zuhur eder. Ama herkese merhamet ve şefkatle bakarlar. İnsanların kusurlarına bakmazlar. İyiliği emreder, kötülükten sakındırırlar.
Pak ve tertemiz yüzleri huzur ve aydınlık saçar. Onları görenler Allah'a yönelirler. Mübarek yüzlerine edeple bakmak bile ibadettir. İnce ve lâtif sözleri katıksız hikmet bilgisidir. Gayet ince, zarif, yumuşak ve alçak gönüllülükle telkinde bulunurlar. .
Bu dünyada onların kapısında bulunmaktan daha büyük devlet ne olabilir? Onlar olmadan bunca sarp yollar nasıl aşılır?
Azizim! Malum ola ki, ruh-u hayvanın kendisine mahsus olan yaratılışı sıfat-ı emmare ve ruh-u sultanın kendisine mahsus olan yaratılışı sıfat-ı safiyyedir. Ruh-u hayvan, Cenab-ı Hakk’ın (CC) ihsanı, mürşidin himmeti ve ruh-u sultanın rağbet göstermesiyle kendi sıfatı olan emmarelikten geçer. Yani başlangıcından bu hale gelinceye kadar, hayvanlık sıfatlarından arta kalan eserler de tamamen mahvolur ve ruh-u sultanın kendisine mahsus olan sıfat-ı insaniyye ile sıfatlanır. Bu makamda olan salik, Cenab-ı Hakk’ın şu Ayet-i Kerime’sinin muhatabı olur: “O’nun (CC) vechinden başka her şey helak olucudur.”[9] Ayet-i Kerime’sinin sırrını seyr ile müşahade eder. İşte bu büyük ihsana malik olan zatlara “insan-ı kamil” denilir. Sözün kısası, sıfat-ı safiyye ile sıfatlanan zatların nefisleri, ruh-u sultana döner. Nefs-i hayvaniyetten eser kalmaz. Bu bahtiyar insanlar tasavvuf (tarikat) yolunda çalışarak nefs-i hayvaniden tamamiyle kurtularak sıfat-ı insaniyye ile muttasıf olurlar.[10]
İnsanoğlu hayatı boyunca bu basamakları inip çıkar.
Bunlar Nefsin 7 meratibidir.
Burada merdiven sembolü işte budur.
Bu merdivende kimseye ihtiyaç yoktur.
Ne mürüd - ne mürşid - ne tarikat.
Kişi Nefs-i emmareden başlar, ben demeyi bıraktığın da, 2. basamağa çıkar.
İnsan hatalarıyla vardır ve kimse dört dörtlük olmaz.
3. masamağa kadar çıkan nefs, 4. masamağa çıkamaya bilir.
Peki ne olur, Nefs-i emmarye geri döner.
Anlatılmak istenen budur.
Kolay mıdır, çok zordur.
''Teslim'' olana kadar çok zordur.
Teslim olan nefs, artık sadece izler. Her şeyin ''O''ndan olduğunu bilir.
Ben böyle anladım ninom.
Eğer hatam varsa düzeltin lütfen @Timur Bey ve @Süreyyam.
Mesneviyi anlamak çok zordur.
Dilimin döndüğü kadarı ile yazmaya çalışayım.
Derin, kitapları okuduğunuz da karşınıza hep sembol çıkar.
Daha iyi anlatmak ve daha iyi anlayabilmek için.
Burada adı geçen merdiven şüphesiz semboldür.
Her insanın ruhani yapısı vardır.
Ve, ruh her an değişken halindedir.
Yani; İnişleri ve çıkışları vardır.
Sabit olmaz.
Bunu sizlere daha iyi anlatabilmek için bir şey paylaşacağım.
İnsanoğlu hayatı boyunca bu basamakları inip çıkar.
Bunlar Nefsin 7 meratibidir.
Burada merdiven sembolü işte budur.
Bu merdivende kimseye ihtiyaç yoktur.
Ne mürüd - ne mürşid - ne tarikat.
Kişi Nefs-i emmareden başlar, ben demeyi bıraktığın da, 2. basamağa çıkar.
İnsan hatalarıyla vardır ve kimse dört dörtlük olmaz.
3. masamağa kadar çıkan nefs, 4. masamağa çıkamaya bilir.
Peki ne olur, Nefs-i emmarye geri döner.
Anlatılmak istenen budur.
Kolay mıdır, çok zordur.
''Teslim'' olana kadar çok zordur.
Teslim olan nefs, artık sadece izler. Her şeyin ''O''ndan olduğunu bilir.
Ben böyle anladım ninom.
Eğer hatam varsa düzeltin lütfen @Timur Bey ve @Süreyyam.
Bence bir eksik yok hocam. Benim yorumumdaki İnsan-ı Kâmil olma derecelerini de temellendirmiş oldunuz böylece. Düşüncenize sağlık.
Nacizane fikrim şudur;
Mevlana hz lerinin bilindiği üzere etik ve toplumsal yaşam alanlarına da ince ince "göndermeleri" vardır.
Bu dizelerde şahsim adına, her toplum birbirinden bölünmez ve her toplum birbirini tamamlayan bir "organize" gibi düşünülüp kağıda dökülmüştür.
Yapıcı bir sosyal mesaj gibi algılamaktayım.Zira "yeryüzünde"derken Mevlana Yerin üstündeki fâniliğin baki olabilmesi için fâni olan herşey (insan/toplum) birbirine muhtaçtır.
"Gizli merdivanlar" ise her toplumun kendine öz kültür ve geleneğidir.Burdada yine Quantum anlayışı ön plandadır.Her yol bir yola çıkar.
Ve insanların bâki olabilmeleri için hoşgöru ve sevgiye ihtiyaçları vardır.
"Her yolculuğun eriştiği gök başkadır"da hoşgörü ve anlayışın şart olduğunu göstermektir.Çunki bana yanlış olan ona doğru gelebilir.Ve herşey O dur.
"Yolculukların biri diğerinden habersiz."de diğer toplumlara ilgisiz durmamız,önyargıli olmamız,kendi toplumuzun(ki her toplum böyledir)en yüce olduğu gafletine kapılmamız gözlerimizi ve kalbimizi kör ediyor.
"Bir ülke ki ne başı ne sonu bulunmaktadır"
Dizeside karmakarışıklığı ve kaosu temsil ediyor bana göre.
Yani toparliyacak olursak;
Her toplum bir insan ve her toplum/insan bekalığa giden bir merdiven.
Bir basamağı merdivende yanlış monte edersen anlayıp bilmeden küt diye aşagâ düsersin..Hoşgöru ve sevgi temel anahtarlar.
Yazdıklarım elbet yanlış olabilir.Zira Mevlana bazi bazı hermetik metaforlar kullanmıştır.
Konu Süreyya tarafından (07 Mart 2017 Saat 12:53 ) değiştirilmiştir.
Penia.
14Beğeniler
Mevlana, Mesnevi, V/2556-58 
Cevap: Mevlana, Mesnevi, V/2556-58 
Âşıkane bir şiiri şerh etmek bu kadar zor değildir son olarak eklemek istediğim. 
Normal
