01 Eylül 1922 | Atatürk Günlüğü





UŞAK MUHAREBESİ (1 Eylül 1922)
1 Eylül günü genel durum şöyleydi:
3 ncü kolordu, Mürettep süvari tümeni ve I nci tümenle İnönü’nde, 41 nci tümen Sabuncular’da idi. Eskişehir’deki 3 ncü Yunan kolordusu çekilmede geciktiği ve birliklerimiz seri hareket ettikleri takdirde, İnönü’de düşmanın geri çekilme hattı kesilecekti. Kütahya’da çemberden kurtulan 15 nci Yunan tümeni, Gediz istikametinde çekilmekte ise de 2 nci ordu birlikleri tarafından önlenmesi mümkün idi. Süvari kolordusu 2 Eylül’de Gediz’e varacaktı. Bu durumda kuzeydeki durum basanlar vadetmekte idi.
Güneyde, 1 nci ordu cephesinde, 2 nci kolordunun vaktinde kullanılmaması nedeniyle bir fırsat kaçırılmıştı. Bu yüzden, kolordular birbirlerini takip etmekte idiler. Uzun yürüyüş hedefi verilmesine rağmen, 2 nci kolordunun Uşak’ta verilecek muharebeye yetiştirilmesi olanaksızdı. 31 Ağustos günü Aslıhanlar bölgesinde istirahat eden 4 ncü kolordu ise ancak bugün Dumlupınar’dan Banaz istikametinde yürüyüşe geçirilmişti. Bu nedenle Uşak’ta Yunan güney grubuna taarruz etmek vazifesi yine 1 nci kolorduya düşüyordu.
General Frangos, Uşak’ın 15 Km. doğusunda Kabaklar-Elma Dağı hattını tuttu.

1 Eylül saat 12.00’den itibaren 1 nci kolordu taarruza başladı. Akşama kadar devam eden muharebelerden sonra düşman Uşak batısına atıldı.
General Frangos’un Uşak doğusunda bir günlük direnişi, Gediz yolu ile Uşak’a çekilmekte olan Yunan kolunun (5 nci tümenin iki alayı ve 9 ncu tümen komutanı Gordikos müfrezesi) kurtulmasını sağlamıştır. Bu kol, 1 Eylül akşamı Uşak kuzey batısına ulaştığı zaman, Frangos Grubunun Uşak’tan çekilmeye başladığını öğrenerek, Güre üzerisinden Alaşehir’e yürüyüşe devam etmiştir. Eğer Frangos Grubu Uşak’ta bir gün daha direnebilseydi, Murat Dağı’ndan Uşak’a doğru yürüyen Trikopis kolu da kurtulacaktı. Bu nedenle 1 nci kolordunun Uşak’ı kısa zamanda ele geçirmesinin önemi büyüktür.
1 Eylül akşamı Ordu Komutanı Nurettin Paşa Uşak’a gelerek, 2 nci kolorduya da 1 nci kolordunun güneyinden düşmanı takip etmek vazifesini verdi. 1 nci kolordu, Kışla Dağı-Takmak hattı kuzeyinden, Kula; 2 nci kolordu da bu hattın güneyinden Alaşehir istikametinde ilerleyecekti. 1 nci kolordu ile birlikte hareket edebilmek için bütün gün yürümüş olan 2 nci kolorduya uzun bir gece yürüyüş yaptırılmıştır ki, buna da gerek vardı. Bu düzen alındıktan sonra Yunan kuvvetlerinin tutunması olanaksızdı. Durumu takdir eden General Frangos düzensiz şekilde firar eden ve subaylara itaat etmeyen insan sürüsü ile düşmanla temastan kaçınılmasını gereğini Başkomutanlığa bildirmiş, Başkomutanlık da Buldan-Alaşehir hattı doğusuna çekilmeyi onaylamıştı.


Kaynak:
121 Utkan Kocatürk; a.g.e., s. 339., Fahri Belen; a.g.e., s. 92., Cihat Akçakayalıoğlu; Atatürk, Komutan İnkılapçı ve Devlet Adamı yönleriyle, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1988, İkinci Baskı, s. 404., Hamza Eroğlu; Türk İnkılap Tarihi, Yeni Baskı, Ankara 1990, s. 192.
122 Lord Kinross; a.g.e., 490-504., David Walder; Çanakkale Olayı, Milliyet Yayınları tarih dizisi, Cev. M. Ali Kayabal, İkinci Baskı, Haziran 1970, s. 210.
123 Cihat Akçakayalıoğlu; a.g.e., s. 404.
124 David Walder; a.g.e., s. 208, 214., a.g.e., Salahi R. Sonyel; a.g.e., s. 274., Fahri Be¬ len; a.g.e., s. 93.
125 Fahri Belen; a.g.e., s. 103.
126 Fahri Belen; a.g.e., s. 108.
127 Ziya Göğem; kurmay albay dadaylı Halit Bey(Akmansü), C.I, İstanbul, 1954, s. 130.
128 Lemnos, 1921 Haziran’ında kral Konstantin’i İstanbul’a getiren harp gemisi idi.
129 Gregor Manousakis; Hellas-Wohin, Godesberg, 1967, s. 123-124.
130 Michael Llewellyn Smith; Anadolu üzerindeki Göz, cev. Halim İnal, İstanbul, 1978,5.293,342,371.
131 Gregor Manousakis; a.g.e., s. 124.
132 Michael Llewellyn Simth; a.g.e., s. 339-340.
133 Gregor Manousakis; a.g.e., s. 124-125.
134 Michael Llewellyn Smith. a.g.e., s. 343.
135 “Altılar Mahkemesi” ve savunmalar için bkz. Gregor Manousakis; a.g.e., s. 126-127.
136 Murat Hatipoğlu; a.g.e., s. 139-141.
137 Türk İstiklal Harbi, C. II, Batı Cephesi, Ks. 6, Kit. 3, Takip Harekatı; Genelkurmay Başkanlığı, Ankara, 1969, s. 5.
ATATÜRK KÜLTÜR DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU