Büyük Taarruzun İkinci Günü 27 Ağustos 1922 | Atatürk Günlüğü




Bugün, 4 ncü Kolordu Cephesinde Erkmen Tepeleri, 1 nci Kolordu Cephesinde Tınaz Tepe’de şiddetli muharebeler olmuştu.
Yunanlılar, Erkmen Tepelerinde karşı taarruz için Plastiras komutasında üç alaya yakın kuvvet toplamışlardı. 2 nci kolordu bölgesinden getirilen 26 nci Alay ve Afyon kuzeyindeki 12 nci Tümenden alınan iki taburda bölgede kullanılacaktı.
4 ncü Kolordunun 5 ve 11 nci Tümenleri, hazırlık ateşini müteakip, sabahın erken saatlerinde, düşmandan önce, taarruza geçtiler. 11 nci Tümen, ihtiyattaki 12 nci Tümenden bir alay ile takviye edilmişti. Kolordu Komutanı Kemalettin Sami Bey, verdiği emirde
“Bütün ordunun zaferini temin etmek için 1310 rakımlı Erkmen Tepeleri mutlaka ele geçirilecektir” emrini vermişti.
4 ncü kolordunun iki tümeni karşısında üç alaydan fazla düşman kuvveti vardı. Saat 06.20 de Yarbay Hasbi Bey komutasındaki 34 ncü Piyade Alayı düşman mevziîsine girmişti. Bu Alay, ihtiyattaki 12 nci Tümen’den 11 nci Tümen emrine verilmiş olan alaydı. Bu Alay’ın doğuda Ermenistan harekâtında da yararlılıkları vardı.
Saat 07.00’ye kadar, 5 ve 11 nci Tümenlerin birinci hattaki Alayları da düşman mevziîlerine girdiler. Kolordunun sağındaki 8 nci Tümenin bir alayı da Kurtkayası mevziîni zaptetti. Çekilen düşman dağlık ve sarp arazide mevziîlenmeyi başardı. Topçunun yeniden mevzilenmesi ve karışan birlikleri düzenlemek için taarruz durduruldu.
1nci Kolordunun 15 nci Tümeni, 2 nci Kolordunun 3 ncü Tümeni ve 23 ncü Tümenin 31 nci Alayı ile takviye edildi. Tınaz Tepe’deki yedi düşman taburuna karşı taarruz icra edildi. Saat 10.00’da Tınaz Tepe ve
gerileri tamamen işgal edilerek, düşman Sincanlı Ovası’na atıldı.
Bugün saat 10.00 a kadar kat’î netice yeri olan 10 Km.lik sahada düşman mevziîleri yarılmıştı. En sağda Afyon’a taarruz eden 8 nci tümen de basanlar elde ettiği gibi Tınaz Tepe’nin solundaki 14 ncü Tümen’de Kılınç Arslan Belindeki başarılarını geliştiriyordu.
En solda Çekil Tepe’ye taarruz eden 57 nci Tümen henüz hedefine ulaşamamıştı. Buna üzülen Tümen Komutanı Reşat Bey intihar etti. Ölümünden biraz sonra saat 13.00’de tümen (Çekil Tepeyi) Çiğil Tepe’yi ele geçirdi. Ne yazıkki Tümen komutanı Reşat Bey bu zaferi göremedi. Bu olaya üzülen Gazi, “Yazık oldu çocuğa” diyecekti.
2 nci Ordu cephesinde 61 nci Tümen Kazuçuran Tepe’sini, 17 nci Tümen’de Kırantepe-Dedesivrisi mevziîlerini işgal etti.
1 nci Ordunun 4 ncü Kolordusu sarp düşmanı takip ettikten sonra Afyon batısında konaklamış, 8 nci Tümen’de Afyon’u işgal etmişti.
1 nci Kolordunun 23 ve 15 nci tümenleri ile bu kolordunun emrine verilen 3 ncü tümen de Sincanlı Ovası’nda toplanmakta idiler, 14 ncü Tümen dağlardan bu ovaya doğru inmekteydi. 57 nci Tümen de küçük mukavemetleri kırarak ilerliyordu. Ordu’nun en solundaki 6 nci Tümen Albay Nazmi Bey’in komutasında Toklu Sivrisi’ne taarruza devam ediyordu. 5 nci Süvari Kolordusu Komutanı, düşman mevziîlerinin yanldığını öğrenince, İlbulak doğusuna doğru geniş bir çevirme harekâtı yapmaya karar verdi. İlk hedef olarak Akçaşehir Bakırcık platosunu tutacaktı.
27 Ağustos Günü Yunan Hareketleri:
27 Ağustos’da başlayan şiddetli taarruzlar karşısında General Tirkopis durumun ağırlığını Başkomutan’a bildirerek, ihtiyattaki 2 nci kolordudan takviye istedi. 4 ncü Yunan tümeninin Erkmen Tepe’de bulunan sağkanadı tamamıyla çöktükten sonra, saat 11:00’de çekilmeye karar verdi. Halbuki geri çekilme emrini beklemeden 1 ve 7 nci tümenler çekilmeye başlamışlardı ki, bundan sonra Trikopis bu tümenlerle irtibat kuramamıştır.
Trikopis geniş ölçüde çekilmek istiyordu. Böyle bir hareket Yunan ordusunu imhadan kurtarabilirdi. Fakat 2 nci Kolordu Komutanı kuzeyden taarruz etmek emrini almıştı. Başkomutan da bu taarruzun yapılmasında ısrar ediyordu. Bu durumda Sincanlı Ovası’nın kuzeyinde ve batısındaki sırtlarda tutunmak gerekiyordu. Bu amaçla, Köprülü güneyi-Bal Mahmut-Düz Ağaç hattını tutmaya karar verdi.
Trikopis kuvvetlerini yeni mevziîde toplamaya çalışırken, Ordu’dan karşı taarruz emrini aldı. Saat 15.00’de yazılıp 20.000’de gelen emirde kaybedilen mevziîlerin ele geçirilmesi, Çobanlar istikametinde taarruz edilmesi isteniyordu. Eskişehir’deki 3 ncü kolordu cephesinde dört tabur bırakacak, 2 nci kolordunun doğusundan Bavurdu istikametinde ilerliyecekti. Karşı taarruz görevi alan 2 nci kolordu Komutanı karşı taarruz emrinin uygulanmasının mümkün olmadığını, akşama doğru çekileceğini bildiri¬yordu. Daha sonra gelen emirden Başkomutanında karşı taarruzdan vazgeçtiği anlaşıldı. Böylece taarruzun ilk gününden beri ilk defa Yunan Komutanları arasında görüş birliği sağlandı. Başkomutan verdiği emirde, İzmir istikametinde adım adım savunma yapılmasını istiyordu. Eskişehir’deki kolordu, 15 nci tümenini Trikopis’in emrine gönderecek ve diğer kuvvetleriyle Bursa istikametinde çekilecekti.
Komutanlarda Görüş Ayrılıkları:
Yunan komutanları, gün boyu süren anlaşmazlıkları sonunda, İzmir istikametinde çekilmek konusunda birleşmişlerdi.
Türk Ordu komutanları arasında da görüş ayrılıkları başlamıştı. Cephe yarıldıktan sonra 1 nci Ordu Komutanı, düşmanın yakın bir hatta top¬lanmasını önlemek için kuzeye doğru takibe karar verdi.
2 nci Ordu Komutanı Yunan Ordusunun büyük ölçüde bir çekilme yaptığına inanmıyordu. Eskişehir doğusundaki 3 ncü Yunan Kolordusunun 2 nci Ordu gerisini tehdit eden durumda olması, Ordu Komutanını ihtiyatlı davranmaya sevk ediyordu.
Batı Cephesi Komutanı, düşmanın İzmir ve Kütahya istikametinde çekilmesine mani olmak amacıyla, 2 nci Ordu ile Kütahya, 1 nci Orduyla da Dumlupınar istikametini kapatarak, düşmanı çember içine almaya ka¬rar verdi. Bu amaçla hazırlanan emir Başkomutan’a arz edildi ve onayı alındı.
Bu emrin tatbik edilebilmesi için, her iki Ordu birliklerinin yanlara doğru kaydırılması gerekiyordu, ancak, 1 nci Ordu Komutanı saat 15.20’de Emirlerini yazarak birliklere göndermişti. Bu birlikler kuzeye doğru harekete geçtikten sonra bunların batıya doğru kaydırılmaları çok zor olacaktı.
2 nci Ordunun süratle hareket etmesini sağlamak için Batı Cephesinin emirleri doğrudan kolordulara verildi.
Batı Cephesi’nin Emri 1 nci Orduya geldiği zaman, birliklerin bir kısmı harekete geçmişti. Bu emrin birliklere ulaştırılması da zaman alıyordu. Eğer Batı Cephesi’nin emri 1 nci Ordu Birlikleri harekete geçmeden gelseydi. Yedi Yunan tümeni çembere alınmış olacaktı.
Kaynak:
24 Kâzım Özalp; Milli Mücadele, 3. Baskı, TTK Yayınları Ankara, 1988, s. 228. Nutuk; Başbakanlık Basımevi, s. 441.
25 Nutuk; Başbakanlık Basımevi, s. 442., Kâzım Özalp; a.g.e., s. 228.
26Nutuk; Başbakanlık Basımevi, s. 432-433.
27Sabahattin Selek; a.g.e., s. 710., Ergun Aybars; a.g.e., s. 319-334.
28 Sabahattin Selek; a.g.e., s. 710., Ergün Aybars; a.g.e., s. 320
29 Şevket Süreyya Aydemir; Tek Adam, 4. Baskı, Cilt II, Remzi Kitabevi, İstanbul, s. 515
30 Utkan Kocatürk; a.g.e., s. 289.
31 Şevket Süreyya Aydemir; a.g.e., s. 516.
32 Sabahattin Selek; a.g.e., s. 711-712.
33 Utkan Kocatürk; a.g.e,, s. 288.
34 Nutuk; Başbakanlık Basımevi, s. 427.
35 Nutuk; Başbakanlık Basımevi, s. 429.
36 Nutuk; Başbakanlık Basımevi, s. 430-431.
37 Nutuk; Başbakanlık Basımevi, s. 431.
38 Nutuk; Başbakanlık Basımevi, s. 447.
39 Nutuk; Başbakanlık Basımevi, s. 448.
ATATÜRK KÜLTÜR DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU