PİSA KULESİ (1173 İTALYA)



Floransa'nın 80 km batısında.

Pisa'nın ünlü eğik kulesi (Torre Pendente) aslında, muhteşem bir katedral, çan kulesi, vaftizhane ve mezarlık topluluğunun parçası olan şehir katedralinin çan kulesi. Düz duruyor olsaydı, büyük olasılıkla ünü ancak sanat tarihçileriyle sınırlı kalırdı. Yapısındaki hata nedeniyle, tüm dünya onu tanıyor. Kule, 55 metre yüksekliğinde. Kayıtlara göre, yapımına 1174'te başlandı ancak Pisa takvimi bir yıl önden gidiyordu ve gerçek yapım tarihi 1173. İlk mimarlar Bonnano Pisano ve Innsbrucklu William olsa da onlar binanın tamamlandığını göremedi -14. yüzyılın ikinci yansına kadar kulenin bir çan odası yoktu. Kimisi, kulenin kasıtlı olarak eğik tasarlandığını ve bunun mimarların hünerini cesur bir şekilde ortaya koyduğunu savundu. Bu düşünce biraz inandırıcı olsa da, mimarlar çok sağlam bir zemin üzerinde çalışmalarını bildiği için eğime bir tolerans payı bırakmış ihtimalleri daha yüksek.

Bugün kuleye bakıp bu tuhaf deneyimi yaşarken, 294 basamağı çıkarken, bu binanın nasıl olup da ayakta durduğuna şaşırmaktan başka yapılacak bir şey yok. Her geçen yılla beraber, kulenin eğikliğine ve gelecekte ona ne olacağına dair endişeler artıyor. 20. yüzyılın başında, kulenin eğimi yerde 4.3 metre ölçülürken bugün bu rakam 4.6 metre -çok geç olmadan buna bir çözüm bulmak için büyük miktarda bir ödenek ayrıldı. Eğik kule, dairesel ve çan odasını da içeren altı katlı bir yapı olarak tasarlanmıştı. Her katın merkezi, Bizans ya da İslam mimarisinden esinlendiği düşünülen zarif pasajlarla çevrili. İslam etkisi olduğuna dair iddia ilginç olmakla beraber, Hıristiyan kiliselerindeki bağımsız çan kulelerinin Müslüman dünyasının minareleri ya da imamın ezan okuduğu minarelerin üst bölümlerinden esinlendiği düşüncesi kesinlik kazanmış değil. İnşasına 100 yıl önce başlanan Pisa katedralinin kulesi gibi, eğik kulenin yapımına da, 1063'te Palermo'da Pisa’’lıların Saracenleri yendikleri deniz savaşının ardından başlandı. Bu tarz mimari Pisa romaneski diye adlandırılıyor ve binanın dış yüzeyindeki kırmızı beyaz mermer şeritlerde yine İslam etkisi hissediliyor. Giriş katı boyunca pasajlar uzanıyor; öndeki zarif girişte ise, üst üste yerleştirilmiş açık pasajlar çatıya kadar yükseliyor.

1564'te, bilim adamı Galileo, Pisa'da dünyaya geldi. Rivayete göre, eğik kuleyi deneylerinden birinde kullandı. Kulenin tepesinden aşağıya, farklı ağırlıkta objeler atarak düşme hızlarının aynı olacağını hesaplamaya çalıştı. Galileo'nun bunu ispatladığı kuşku götürmez ancak bu deneyi Pisa Kulesi'nde yapıp yapmadığı şüpheli. Öte yandan, burası yerçekimine meydan okuduğu halde, yerçekimi deneyleri yapmak için ideal bir ortam.