31 Ağustos 1922 Kaplangı Muharebesi | Atatürk Günlüğü


Dumlupınar’dan çekilen Feneral Frangos Grubu, Murat Dağı üzerindeki Hasan Dede Tepesi ile Kaplangı dağı arasında bir mevziîyi tutmuştu. 7 nci tümen Hacılar Tepesi, Plastiras Grubu Hasan Dede Tepesi, 1 nci tümen Kaplangı’da mevzilenmişti. Güneyde 2 nci tümen vardı.
1 nci kolordunun 57 nci tümeni, 30 Ağustos akşamı bu mevziîlerin önüne gelerek muharebeye başlamış ve Yunan 38 ve 44 ncü alayları Kaplangı dağından atılmışlardı.

Trikopis Grubu’nun kendisi ile birleşebilmesi için, General Frangos’un Kaplangı Mevziîni tutması gerekiyordu. Bunu takdir eden General Frangos, ihtiyattaki 5 nci Alay ve 4 ncü Tümenin kendisine katılmış olan taburları ile gece taarruzu yaparak saat 22.30’da Kaplangı Dağı’nı aldı. 31 Ağustos sabahı 1 nci Kolordu taarruzlarına devam etti. Demir yolunun kuzeyinden 5 nci, güneyinden, 14 ncü tümen taarruz ediyor, 57 nci tümende Kaplangı’dan geriye atılmış bulunuyordu. Kaplangı güneyinden ilerliyen 6 nci tümende kuvvetli bir direniş ile karşılaşmıştı. Kaplangı’da dört alaya yakın yunan kuvveti toplandığı için durum kritikti.

Bu durumda şahsi tesirini göstermek için 1 nci kolordu komutanı İz¬zettin Paşa 57 nci tümenin yanına gitmişti. 1 nci Ordu ihtiyatı, 4 ncü tümeni 1 nci kolordu emrine vermiş, bu tümen, 57 nci tümenin gerisine getirilmişti. 14 ncü tümende kendi sol kanadında siklet merkezi yaparak 57 nci tümene yardım edecek tarzda tertiplenmişti.

Gün doğarken Kaplangı Dağı’na taarruz başladı. Şiddetli bir muhare¬beden sonra saat 08.30’da düşman perişan bir şekilde Uşak istikametinde çekildi. 57’nci tümen Kaplangı dağındaki kahramanlığı ile, Çiğil Tepe’de intihar eden komutanının ruhunu şadetti.

Gece ve gündüz devam eden muharebelerden sonra, düşmanı şiddetle takip eden 1nci kolordu, 25 Km. yürüyüş yaparak Uşak doğusuna varmıştır ki, 1 nci kolordunun bugünkü harekâtı takdire layıktır.

31 Ağustos günü 1 nci kolordu bir zafer kazanmış, fakat büyük bir fırsat kaçırılmıştır. İhtiyattaki 2 nci kolordu güneyden paralel takibe geçirilseydi, Frango Grubu çok tehlikeli bir duruma sokulabilirdi. 1 nci kolordu komutanı İzzettin Paşa’da bunu orduya teklif etmişti. Ancak bu teklif kabul edilmemiştir. Batı Cephesi en geç 31 Ağustos sabahı 2 nci kolordunun kullanılmasına karar vermeliydi. Ancak bu esnada İsmet Paşa Afyon’dan otomobil ile Dumlupınar’a gelmekte idi. Başkomutan, Genelkurmay Başkanı ve Batı Cephesi Komutanı’nın, öğle vakti Çal köyünde toplanarak kararlar aldıkları zaman 5-6 saat geçmişti.

Yunan Ordusunun Durumu:

General Frangos Dumlupınar mevziîne Çekildiği zaman kuvveti, 30000 piyade 2000 süvari ve 68 top idi. Bundan 5000 kişilik muharebe zayiatını düşersek, Trikopis ve 5 nci tümenden iltihak edenlerle Yunan güney Grubu 35-40 bin kişiydi. 7500 mevcutlu 15 nci tümen Gediz’e doğru çekiliyordu. Eskişehir-Bursa bölgesindeki kuzey grubunun kuvveti ise 50000’e yakındı.
Yunan Başkomutanı, bu kuvvetleri süratle İzmir batısında toplamaya ve memleket içinden de bir kaç tümen getirmeyi başarsaydı, İzmir doğusunda bir meydan muharebesi verebilirdi. Ancak kuzey (Eskişehir) Grubuna bu akşamdan itibaren Eskişehir-Bursa istikametinde çekilme emri verilmiş ise de bunun vaktinde İzmir bölgesine getirilmesi olanaksızdı. Eğer bu grubun büyük kısmı 29 Ağustos günü Kütahya da toplanmış olsaydı, Trikopis’in kurtulmasına yardım eder, bundan sonra da Gediz istikametinde çekilebilirdi.

Kaynak:
106 Türk İstiklal Harbi; II nci Cilt, Batı Cephesi, 6 nci Kısım, 2 nci Kitap Büyük Taarruz (1-31 Ağustos 1922), Gnkur Basımevi, Ankara, 1968, s. 275.
107 Fahri Belen; a.g.e., s. 72.
108 Fahri Belen; a.g.e., s. 73.
109 Fahri Belen; a.g.e., s. 73.
110 Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi; s. 494, Türk İstiklal Harbi; s. 274-277. Fahrettin Altay; a.g.e., s. 55-65., İzzettin Çalışlar; a.g.e., s. 77, Fahri Aykut; a.g.e., s. 107. Fahri Belen, a.g.e., 74.
110a Fahri Belen; a.g.e., s. 75.
111 Fahri Belen; a.g.e., s. 76.
112 Fahri Belen; a.g.e., s. 77.
113 Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi; s. 496, Fahrettin Altay; a.g.e., s. 55-65; İzzettin Çalışlar; a.g.e., s. 83., Fahri Aykut; a.g.e., s. 112.
114 Fahri Belen; a.g.e., s. 79.
115 Fahri Aykut; a.g.e., s. 112-121., Fahri Belen; a.g.e., s. 81.
116 Trikopis’in hatıralarından nakleden Fahri Belen; a.g.e., s. 81

ATATÜRK KÜLTÜR DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU